Zasłynął jako autor kontrowersyjnego eksperymentu więziennego, tropiciel złych instynktów w ludzkiej naturze (Lucifer Effect), a także terapeuta nieśmiałości i analityk potencjału drzemiącego w danym człowiekowi czasie.
Dziś doktor Philip George Zimbardo kończy 80 lat. Z tej okazji pragniemy przypomnieć tę niezwykłą sylwetkę.
Philip G. Zimbardo urodził się 23 marca 1933 w ubogiej rodzinie imigranckiej. Jak sam wspomina: „Dorastając w Południowym Bronksie, getcie Nowego Jorku z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, ja i inne dzieciaki nie mieliśmy rzeczy – zabawek, gier czy książek. Mieliśmy za to innych ludzi: nasze rodziny oraz inne dzieciaki, z którymi bawiliśmy się na ulicach w każdej wolnej chwili, kiedy nie byliśmy w szkole lub w domu. (…) Moja sycylijska rodzina kultywowała szacunek dla naszej bogatej tradycji historycznej oraz zamiłowanie do dobrego jedzenia, wina i muzyki. (…) Chociaż byliśmy bardzo blisko, moja rodzina – tak jak wielu Włochów z południowych Włoch w tamtych czasach – nie była wykształcona i nie ceniła sobie formalnej edukacji” (Zimbardo, Boyd 2009, 27).
Philip G. Zimbardo urodził się 23 marca 1933 w ubogiej rodzinie imigranckiej. Jak sam wspomina: „Dorastając w Południowym Bronksie, getcie Nowego Jorku z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, ja i inne dzieciaki nie mieliśmy rzeczy – zabawek, gier czy książek. Mieliśmy za to innych ludzi: nasze rodziny oraz inne dzieciaki, z którymi bawiliśmy się na ulicach w każdej wolnej chwili, kiedy nie byliśmy w szkole lub w domu. (…) Moja sycylijska rodzina kultywowała szacunek dla naszej bogatej tradycji historycznej oraz zamiłowanie do dobrego jedzenia, wina i muzyki. (…) Chociaż byliśmy bardzo blisko, moja rodzina – tak jak wielu Włochów z południowych Włoch w tamtych czasach – nie była wykształcona i nie ceniła sobie formalnej edukacji” (Zimbardo, Boyd 2009, 27).
Jak wspomina dalej w książce „Paradoks czasu” inspiracją do nauki stali się dla młodego Phila nauczyciele – ich postawa udowodniła mu, że wiedza prowadzi do lepszego życia i takiego właśnie życia z całych sił zapragnął.
W 1954 roku ukończył Brooklyn College, następnie Uniwersytet Yale, gdzie w 1959 roku obronił pracę doktorską. W ciągu kolejnych lat pracował w tak uznanych ośrodkach akademickich jak macierzysty Uniwersytet Yale, Columbia czy Nowojorski. W 1968 r. został profesorem na Uniwersytecie Stanforda, z którym związany jest do dziś.
To właśnie podziemiach tej uczelni w 1971 roku wraz z grupą współpracowników zaaranżował fikcyjne więzienie, dzieląc ochotników (przeciętnych amerykańskich dwudziestolatków) na strażników i więźniów. Przewidziany na 14 dni projekt, zakończono przedwcześnie już po tygodniu – sytuacja wymknęła się bowiem spod kontroli, na co autorowi przedsięwzięcia, odgrywającego rolę dyrektora więzienia, zwróciła uwagę asystentka – pochodząca z Polski Krystyna Maślak (Christina Maslach), która wkrótce (w 1972 r.) została jego żoną (dziś jest czołową badaczką wypalenia zawodowego). Analizę porównawczą eksperymentu z wydarzeniami z irackiego więzienia Abu Ghraib stanowi wydana w 2007 roku książka „Efekt Lucyfera” (ang. „The Lucifer Effect: Understanding How Good People Turn Evil”).
Z inicjatywy Philipa Zimbardo utworzono w Stanfordzie Klinikę Nieśmiałości – rezultatem badań nad tą przypadłością stała się książka „Nieśmiałość” (ang. „Shyness. What is it? What to do about it?”) wydana w Polsce przez PWN.
Jednym z głównych kursów, jaki przez lata prof. Zimbardo prowadził dla studentów Stanforda, było wprowadzenie do psychologii. Pokłosie tych cyklicznych wykładów stanowiła monumentalna praca „Psychologia i życie” (ang. „Psychology and life”); w ostatnim czasie natomiast na jej bazie ukazała się w Polsce 5-tomowa seria „Psychologia. Kluczowe koncepcje”.
Do najważniejszych aktywności doktora Phila (jak nazywają go Amerykanie) należy popularyzowanie psychologii. Zainicjował cykl tematycznych programów „Discovering Psychology”, emitowanych w stacji PBS.
Interesującą dziedziną badań Zimbardo jest znaczenie czasu w życiu człowieka. Wieloletnie studia nad tym zagadnieniem podsumował w napisanej wraz z Johnem Boydem książce „Paradoks czasu” (ang. „The Time Paradox”), która łączy cechy rzetelnego opracowania naukowego oraz praktycznego poradnika zwiększania samoświadomości i efektywności działań.
Najważniejszym obecnie przedsięwzięciem doktora Philipa Zimbardo jest Heroic Imagination Project. To globalna inicjatywa non-profit o charakterze edukacyjno-popularyzatorskim, stawiająca sobie za cel lansowanie pozytywnych postaw w życiu codziennym, poszukiwanie niezwykłych bohaterów wśród zwyczajnych ludzi, którzy skłonni są bez wahania nieść pomoc innym. Szczególnymi adresatami programu HIP są młodzi ludzie – twórcy XXI-wiecznej kultury. To w ich rękach leży przyszłość świata w tym stuleciu. I od nich autor HIP oczekuje pozytywnego zaangażowania na rzecz nowoczesnego humanitaryzmu. Jak mawia Zimbardo: „Bohaterska pomoc drugiemu człowiekowi jest wezwaniem, które w nieznanym czasie usłyszeć może każdy z nas i będzie musiał podjąć decyzję, czy jest w stanie zdobyć się na taki akt”.
W 2002 roku został wybrany na prezydenta Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego. W 2005 roku uhonorowano go nagrodą fundacji Vaclava Havla, zaś w roku 2010 otrzymał doktorat honoris causa Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. W roku bieżącym (2012) został laureatem najwyższego odznaczenia Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego – złotego medalu zasługi za wieloletnie działania na rzecz rozwoju psychologii.
Jako tradycyjne zadanie domowe, proponujemy zapoznać się z polskimi stronami popularyzującymi psychologię Philipa Zimbardo, które mamy przyjemność współredagować:
- Heroic Imagination Project POLSKA - hip.org.pl
- co nieco o psychologii czasu - PsychologiaCzasu.hip.org.pl
Ponadto proponujemy zajrzeć na bezpośrednie witryny projektów Doktora Phila:
